15 grudnia br. w wileńskim Muzeum Sztuki im. Vytautasa Kasiulisa została otwarta wystawa pt. „Moterys menininkės tarpukario Vilniuje: tarp lūkesčių ir galimybių“ (Artystki w międzywojennym Wilnie: między oczekiwaniami a możliwościami), na której po raz pierwszy są prezentowane prace kobiet z okresu międzywojennego.
Celem wystawy jest uwypuklenie oryginalnego, ale mało znanego segmentu sztuki międzywojennego Wilna - działalności artystycznej kobiet i dziewcząt różnych pokoleń, narodowości i środowisk społecznych w historycznej stolicy Litwy.
Wystawa prezentuje 60 artystek. Są to - Eugenia Sienkiewicz – Przyałgowska (1891 – 1980), Sofija Dembovskytė – Romerienė (1885 – 1939), Maria Znamierowska – Prüfferowa (1898 – 1990), Krystyna Hirschberg – Wróblewska (1904 – 1994), Sofia Urbanavičiūtė – Subačiuvienė (1915 – 1980), Halina Bobaryka – Modelska (1910 – Wielka Brytania - ?), Adasa Gurevič - Grodska (1911 – 1943), Jolanta Michalina Wojciechowska (1918 – Kazachstan - ?), Fani Lev – Frydman (1912 – 1943), Leona Jastrzębska – Szczepanowicz (1887 – 1939), Ona – Soltanaitė – Römerienė (1895 – 1974), Janina – Oświęcimska – Gołubiewa (1906 – 1996), Lena Tochterman – Moralowska (? - ?), Władysława Nawrocka (1917 – 2007), Irena Karpińska (1901 – 1983), Olga Żukowska (1907 – 1957), Hanna Halina Milewska (1899 – 1982), Irena Kalwejtówna – Kołyszyńska (1909 – 1987), Anastazja Korttówna (1914 - ?), Aldona Maria Nebelska – Romanowicz (1909 – 2009), Rachelė Roza Sucjever – Ušajeva (1904 – 1944), Kazimiera Adamska – Rouba (1894 – 1941), Izabela Borowska (1912 – 2007), Elżbieta Lidia Klebanova (1903 – 1942/1943?), Ona Mičiūtė – Šutavičienė (1909 – 1973), Mikalė Krinickaitė – Astaškienė (1908 – 1954), Szejna Efron – Składnik (1909 – 1983), Liucija Balzukecičiūtė (1887 – 1976), Wanda Ludwika Krasnodębska – Reicherowa (1892 – 1982), Stanisława Ilnicka (1897 – Ukraina - ?), Tamara Owczynnikówna – Tumilowiczowa (1913 – 1944), Lidia Nowicka (1900 – Ryga - ?), Franciszka Bronisława Wierzbicka (1897 – 1970), Walentyna Horoszkiewiczówna (1890 – 1947) i inne.
Wśród wystawionych eksponatów są dzieła sztuki, fotografie oraz dokumenty z 9 instytucji krajowych: muzeów, archiwów, bibliotek i 4 prywatnych kolekcji. Zwiedzający mogą obejrzeć 52 obrazy, 10 rzeźb, 58 grafik i 37 fotografii, 40 archiwaliów (fotografie dokumentalne, obiekty, druki), 8 obiektów etnograficznych. Materiał wizualny wystawy uzupełniają nagrania audio i wideo. Niektóre prace są prezentowane publiczności po raz pierwszy po prawie stuletniej przerwie.
Powyższa wystawa jest też wyrazistą lekcją tragicznej historii ówczesnego Wilna. Z krótkich wyciągów z życiorysów artystek dobitnie widać, iż na przeszkodzie do realizacji ich planów twórczych stanęły tragiczne wydarzenia dziejowe, w wyniku których ginęły one w obozach zagłady i miejscach kaźni hitlerowskich Niemiec, w sowieckich obozach Gułagu, opuszczali Litwę w ucieczce przed sowieckim „wyzwoleniem” i w ramach ewakuacji pod pozorem „repatriacji”. Lista twórczyń dobitnie świadczy też o dyskryminacyjnej wobec Litwinów polityce oświatowej, realizowanej przez okupacyjne władze Polski.
Wystawa potrwa do 10 kwietnia 2022 roku.
Na zdjęciach: wybrane eksponaty wystawy - Eugenia Sienkiewicz – Przyałgowska. Portret kobiety, 1933 r.; Sofija Dembovskytė – Romerienė. Mężczyzna z fajką, 1923 r.; Ona – Soltanaitė – Römerienė. Autoportret, 1924 r.; Franciszka Bronisława Wierzbicka. Autoportret, 1932 r.; Halina Bobaryka – Modelska. Dziewczynka z książką, 1940 r.; Kazimiera Adamska – Rouba. Portret pisarza Józefa Batorowicza, 1920 r.; Krystyna Hirschberg – Wróblewska. Św. Krzysztof, opiekun Wilna, 1937 r.; Leona Jastrzębska – Szczepanowicz. Głowa kobiety, 1930 r.
