…Zróżnicowany narodowościowo kraj nasz stanowi część Litwy hi­storycznej - i nas - ludzi mego pokolenia - wychowywano jako Li­twinów, oczywiście w tym znaczeniu, w jakim był Litwinem Mickie­wicz, gdy wołał: „Litwo, ojczyzno moja”. Marian Zdziechowski. Idea polska na kresach, 1923

Rozmowa z Dyrektor Departamentu Mniejszości Narodowych przy Rządzie Republiki Litewskiej Vidą Montvydaitė

Pani Dyrektor, proszę uprzejmie przedstawić naszym Czytelnikom jakie zadania aktualnie realizuje Departament Mniejszości Narodowych, mając na uwadze sytuację, że również inne instytucje – Ministerstwo Oświaty i Nauki, Ministerstwo Kultury, Rada Kultury, Fundacja Prasy, Radia i Telewizji – realizują istotne zapotrzebowania mniejszości, wspólnot i grup narodowych, jako obywateli kraju.

Bedąc instytucja przy Rządzie Republiki Litewskiej jesteśmy partnerem mniejszości narodowych we wszystkich tematach, które budzą u nich zainteresowanie bądź zatroskanie, a jednocześnie jesteśmy swoistym pomostem spotkań dla różnych instytucji, zainteresowanych problematyką mniejszościową.

Natomiast do zadań priorytetowych Departamentu należy sprzyjanie zachowaniu tożsamości wspólnot narodowych, pielęgnowanie i upowszechnianie ich kultury, ochrona zabytków, no i oczywiście działania na rzecz integracji obywatelskiej. Zresztą realizacja zadań, związanych z obywatelską integracją, staje się coraz bardziej aktualna. Wpływają na to wydarzenia i procesy, związane z migracją ludności. Dziś mamy w kraju grupy ludności, o istnieniu których przed kilku laty niewiele wiedzieliśmy. Mamy dla przykładu od niedawna wychodźców z Syrii, Tadżykistanu, a także Hindusów, Chińczyków, którzy żyją obok nas, tworzą społeczne organizacje, współpracują z nami, potrzebują naszej uwagi.

Ile mamy mniejszości narodowych, czym się one różnią i co mają wspólnego, z jakim powodzeniem przebiega ich obywatelska integracja?

W celu zapoznania społeczeństwa z tematyką wspólnot narodowych, zamieszkałych na Litwie, przygotowaliśmy ruchomą wystawę, która aktualnie podróżuje po miastach i miasteczkach Litwy, przybliżając mieszkańcom naszego kraju tematykę mniejszościową.

Obecnie na Litwie zamieszkują przedstawiciele 154 narodowości i narodów. Dla porównania w roku 1921 w naszym kraju odnotowano reprezentantów 22 narodów.

Przyczyny przybycia ich na Litwę są różne, jedni mieszkają tu od XV wieku, inni od kilku dziesięcioleci czy kilku lat. Ich stosunek do osób innej narodowości zależy od wychowania, poziomu kultury i tolerancji, a stopień ich zintegrowania z całością społeczeństwa kraju zwiększa się w zależności od okresu przebywania, od znajomości języka i szeregu innych uwarunkowań.

Natomiast mówiąc o tolerancji, chciałabym podkreślić, iż bardzo jest ważne, aby większość obywatelska tolerowała wspólnoty mniejszościowe. To przede wszystkim życzliwość przyspiesza proces ich integracji, a nasza tysiącletnia historia wyraźnie wskazuje, że tolerancja wobec inności leży w naszej dawnej narodowej tradycji. Dowodem temu jest istnienie od wieków na Litwie różnych wspólnot religijnych i ich świątyń.

Historia krajów europejskich wyraźnie dowodzi, iż mowa stanowi niezwykle ważny element integracji społeczeństwa. Mimo upływu prawie trzydziestu lat od chwili ogłoszenia niepodległości dla ludności rejonów wileńskiego i solecznickiego język litewski jest nadal językiem mało znanym, a informacja o otaczającym nas świecie nadal jest odbierana przez mieszkańców regionu za pomocą środków masowego przekazu w językach rosyjskim i białoruskim, szczególnie w szerokim przygranicznym pasie z Białorusią. Zresztą również w Wilnie, stolicy państwa, chętni nie mają łatwego dostępu i szans niedrogo pogłębić wiedzę z państwowego języka litewskiego. Jaka jest pozycja Departamentu w tym pytaniu?

Jestesmy uczuleni w tym temacie i w miarę naszch skromnych możliwości staramy się organizować kursy podstaw znajomości języka litewskiego. Trzeba się zgodzić, iż taki problem rzeczywiście istnieje, a system oświaty nadal nie zapewnia poziomu, pozwalającego dziecku na swobodne władanie językiem litewskim po ukończeniu szkoły średniej. Co więcej – poziom wiedzy z języka państwowego wśród wychowanków szkół, reprezentujących wspólnoty mniejszościowe, ma tendencję  negatywną. Dlatego nasze wysiłki i współpraca z nauczycielami idzie w tym kierunku, aby szkoła zapewniała dobry poziom nauczania  języka litewskiego.

A co sie robi w powyższym temacie wśród dorosłej ludności, która ukończyła szkoły do roku 1990 i ma dziś w granicach 47 – 50 lat?

Nasza uwaga wobec dorosłej ludności jest skierowana przede wszystkim wobec mieszkańców Visaginasa. Tu u Wilnie, w Domu Wspólnot Narodowych, również organizujemy, w zależności od naszych możliwości finansowych, kursy językowe, w których bierą udział głównie imigranci z Białorusi i Ukrainy.

W Estonii dla przykładu działają kluby, gdzie odbywają się spotkania osób słabo znających język estoński z tymi, którzy poprzez dyskusje na różne tematy pomagają poznać język estoński. Widocznie coś podobnego mogłoby działać i u nas, a Departament mógłby wspierać takich entuzjastów.

Czy jest jakiś program rządowy, zabezpieczający finansowe wsparcie nauczania języka litewskiego wśród osób dorosłych?

Niestety, nie ma.

Pomówmy o Litewskich Polakach. Europeskie mniejszości narodowe, nie bacząc na pewne specyficzne uwarunkowanie,  generalnie powstawały na dwa sposoby – ale większa grupa ludności przybywała bądź była przesiedlona na terytorium, zamieszkałe przez inny naród, albo też w trakcie zmiany granic sąsiadujących ze sobą państwa narodowych, mniejsza część jednego narodu okazywała się na terytorium państwa, reprezentującego inny naród. W jaki więc sposób powstała, Pani zdaniem,  polska mniejszość narodowa i czy jest ona w pełnym sensie mniejszością, bowiem jak wiadomo, jest to ludność miejscowa, tubylcza?

Nie chciałabym poruszać tego tematu, ponieważ jest on upolityczniony i godny uwagi dyskusji naukowców. Tym bardziej, iż jak dotychczas nie ma na świecie ścisłego prawnego określenia mniejszości narodowej. Dlatego obecnie współpracujemy ze wszystkimi wspólnotami, które różnią się językiem, kulturą i tradycją od litewskiej większości.

W związku z powyższym czy, Pani zdaniem, nie warto by było ten temat, dotyczący zresztą nie tylko Litewskich Polaków, przedyskutować na takim czy innym forum naukowym?

Myślę, że byłaby to odpowiednia i na czasie forma społecznej dyskusji, dotycząca tematyki mniejszościowej.

W bogatych i wpływowych krajach, takich jak Stany Zjednoczone czy kraje Europy Zachodniej, działa jednolity system szkolnictwa z językiem państwowym, gdzie od lat najmłodszych dzieci uczą się razem, tworząc tym samym mocne wspólnoty obywatelskie. U nas, jak wiadomo, działają szkoły nie tylko z  państwowym językiem litewskim, ale też z polskim, rosyjskim, żydowskim i  bialoruskim językami nauczanie i specyficznymi programami. Jaki to, zdaniem Departamentu, ma wpływ na procesy integracyjne i czy nie warto również nam zwrócić uwagę na doświadczenia rozwiniętych krajów zachodnich?

Są różne doświadczenia również na Zachodzie, a powyższy system oświaty jest dowodem naszej otwartości i tolerancji wobec inności kulturowej. Zresztą są przykłady, iż obywatelska postawa nie zawsze wynika wyłącznie ze znajomości języka litewskiego.

Jest też cały szereg innych pytań i zjawisk, dotyczących integracji – dezintegracji Litewskich Polaków, takich jak dla przykładu wciskanie im tzw. Karty Polaka, iż rzekomo należą do narodu polskiego, transmitowanie szeregu kanałów telewizyjnych z Polski z kanałem Historia na czele, oświadczenie, teraz już byłej minister oświaty i nauki, iż podręczniki z Polski będą adaptowane w litewskich szkołach z polskim językiem nauczania, nauczanie i konsultowanie nauczycieli w Polsce, znaczące finansowe wsparcie na potrzeby działalności politycznej, jak to wykazał niedawny skandal, związany z defraudacją polskich pieniędzy przez posła Michala Mackeviča i td. Jak Pani się zdaje, czy takie działania sprzyjają obywatelskiej integracji Litewskich Polaków i jaka jest wobec powyższych zjawisk pozycja Departamentu?

Rzeczywiście, specyfika wspólnot mniejszościowych owocuje również specyficznych problemami. Dlatego mnie komentować sytuację w jednej z wielu wspólnot byłoby nieetycznie.

Wobec zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia i Nowego 2019 roku, życzę czytelnikom i widzom portalu zdrowia, mądrości i szczęścia.

Dziękuję za rozmowę.

Z dyrektor Departamentu Mniejszości Narodowych Vidą Montvidaitė rozmawiał Ryšard  Maceikianec.

Na zdjęciu: V. Montvydaitė.

Film video: pełna treść wywiadu.

Początek strony
JSN Boot template designed by JoomlaShine.com